1990’lı yıllar, Türkiye’de faili meçhul cinayetlerin sistematik olarak en çok yaşandığı yıllar. Resmi kayıtlara göre 1980 darbesi sonrasında 1.352 insanın zorla kaybedildiği veya infaz edildiği davalardan sadece bir tanesi Dargeçit JİTEM davası.
25 Ağustos günü, Ankara Mülkiyeler Birliği’nin Açık Hava Film Gösterimleri kapsamında düzenlediği “Dargeçit” belgeseli gösterimi gerçekleştirildi. Mülkiyeler birliğinin bahçesinde açık alanda yapılması planlan film gösterimi, hava şartlarından dolayı kapalı alanda Prof. Dr. Oral Sander Konferans Salonu’nda gerçekleştirildi.
Hafıza Merkezi’nin desteklediği, yönetmenliğini Berke Baş’ın, yapımcılığını ise Enis Köstepen’in üstlendiği Dargeçit belgeselinin çekimleri 2018 – 2022 yılları arasında gerçekleşti. Belgesel, 1995 yılında Mardin’in Dargeçit ilçesinde zorla kaybedilen ve yıllar sonra kemikleri bulunan yedi kişinin özellikle 2015 sonrası başlayan ve 26 duruşma süren mahkeme sürecine odaklanıyor.
Mahkeme 20 yıl sonra başlamış olmasına rağmen, arkasında uzun ve zorlu bir hak ve adalet arayışı var. Zorla kaybedilen yedi kişinin yakınlarının, avukatları Erdal Kuzu, Veysel Vesek ve İnsan Hakları Derneği’nin yıllar süren mücadelesi sonucunda açılabilen bir dava Dargeçit JİTEM Davası.
Zamansız ve sınırsız bir hatırlama: ‘Dargeçit Belgeseli’
Belgeselin yönetmeni Berke Baş ve Hafıza Merkezi’nden Ece Koçak’ın gösterime katılımları, izleyenlerin belgesel üzerine birçok konuyu konuşabilme fırsatı vermesi açısından kıymetliydi. Belgeselin yakın döneme dair sunduğu tanıklık, hafıza meselesine büyük katkı verdiği vurgusuna dair yorumlar ise Türkiye’de barışa ve demokrasiye olan inancın hala güçlü olduğunu hissettirdi.
Belgesel üzerine söz alan bir izleyicinin, Türkiye’nin gerçeklerinin anlatıldığı bu tür etkinliklere katılımın az olmasına üzgün olduğunu belirterek, aşabilmenin yolu neler olabilir sorusu üzerine Berke Baş ve Ece Koçak söz alarak değerlendirmelerde bulundu.
Berke Baş ve Ece Koçak, “Belgeselin gösterimini yapan ekip herkesin her türlü çağrısına açık. Yeter ki yaşananları gösterebilelim, hakikatin herkes tarafından bilinmesinin yolarını sağlayalım. Az sayıda katılımcı olsa bile her türlü mekânda ve alanda belgeseli izleyici ile buluşturmakta kararlıyız” ifadelerinde bulunarak Özelikle “kayıp yakınlarının onlarca yıldır verdikleri mücadelenin sessiz bir çığlık olarak kalmaması” için bunu istediklerinin altını ısrarla çizdi.
Dargeçit davası: ‘Sessiz ve kimsesiz bir adalet mücadelesi’
Dargeçit belgeseli, 1995 yılında yaşananları dava dosyalarından çıkartarak görülebilir ve hissedebilir hale getiriyor. Adıyaman’da görülen mahkeme, yargılanan 18 kişi hakkında tüm delilere, tanıklıklara ve belgelere rağmen sanıklar hakkında beraat kararı veriyor. Belgesel boyunca da gördüğümüz üzere kayıp yakınları ve hak savunucuları mahkeme salonlarında adalet arayışını sürdürdükleri anda bile sonuçların ne olacağını biliyor. Belgeselde gözaltında kaybedilen çocuklardan biri olan Davut Altınkaynak’ın babası Abdülaziz Altınkaynak’ın “26 yıldır uğraşıyorum, benden sonra çocuklar var. Bizim ömrümüz yetmezse bile çocuklarımız bu davanın mücadelesini verecek” sözleri ‘inatla ve umutla’ şimdi olmasa da bir gün mutlaka gerçek bir yüzleşmenin sağlanacağına olan inançlarını en somut hali.
‘Kürt sorununda kilit nokta’
Hazni Doğan 11 yaşındayken zorla kaybettirilen yedi kişi ile birlikte gözaltına alınmış sonrasında serbest bırakmış. Belgeselin bir bölümünde Hazni Doğan’ın cezaevinde olduğunu ve 70 küsur gündür açlık grevinde olduğunu öğrendiğimiz bir sahne var. Sonrasında cezaevinden çıktığını ve mahkeme süreçlerini bi fiil takip ettiğini görüyoruz. Hazni Doğan’nın yaşadığı bu süreç katılımcılar tarafından ‘Kürt meselesinin çözümsüzlüğüne dair bir kısır döngü’ olarak yorumlandı.
Dargeçit JİTEM davası zamanaşımı tehlikesiyle karşı karşıya
1990’larda işlenen ağır hak ihlallerine ilişkin davaların 2020 yıllı itibariyle birer birer zamanaşımına uğradığı bir dönemde; Dargeçit belgeseli, mağdurların tanıklıklarını tarihe not düşmesi bakımından önemli bir çalışma.
Son bir not, Dargeçit JİTEM davası 2025 yılı başlarında karara bağlanmış olacak ve zamanaşımı tehlikesiyle karşı karşıya.